Co znaczą herby polskich miast? #2

Przyglądamy się kolejnym interesującym herbom. Jaka jest ich historia?

Bełchatów

Herb Bełchatowa przedstawia biblijną scenę kuszenia Ewy. Nieznane są powody, dla których wybrano ten właśnie motyw. Według jednego z wytłumaczeń herb był charakterystyczny dla cechu garncarzy, zaś według innego – wybrano go ze względu na wydarzenie przedstawiane podobnie w trzech religiach, których przedstawiciele zamieszkiwali Bełchatów: w chrześcijaństwie, prawosławiu i judaizmie. Co ciekawe, w poprzedniej wersji herbu wąż był zielony, lecz jego kolor zmieniono ze względu na jedną z zasad heraldyki: na niebieskim tle nie można stawiać zielonych przedmiotów ani postaci pierwszoplanowych.

Białogard

Symbolem Białogardu jest czerwony gryf rozpościerający skrzydła nad rzeką Parsętą. Mityczne zwierzę symbolizuje przynależność miasta do Księstwa Pomorskiego. Pomorzu przewodzili niegdyś książęta z dynastii Gryfitów, którzy za swego przodka uznawali legendarnego Gryphusa. Ostatnia przedstawicielka rodu zmarła w roku 1660, lecz związana z dynastią tradycja herbowa przetrwała aż do dziś.

Chełm

Czy w Polsce żyją białe niedźwiedzie? Jeden z nich przedstawiony jest na herbie Chełma; zwierzę kroczy między trzema dębami wyrastającymi ze wzgórza. Nie jest to jednak niedźwiedź polarny, a poczciwy polski miś, który według legendy podczas najazdu na miasto wypłoszył Tatarów z jaskiń, w których ukrywali się uchodźcy. Tatarzy przestraszyli się zwierzęcia, gdyż w ich wierzeniach biały niedźwiedź uchodzi za bóstwo. Skąd miał wziąć się jego kolor? Otóż miś ubrudził się kredą, której złoża znajdziemy w okolicy Chełma. Herb w formie zbliżonej do obecnej istnieje dopiero od 1938 r., jednak biały niedźwiedź był obecny w symbolice miasta przez stulecia.

Dęblin

Orzeł to symbol charakterystyczny dla Polski, więc jego obecność w herbie Dęblina jest zrozumiała. Zastanawiający jest jednak glob z piorunami w dolnej części tarczy. Jakie jest jego znaczenie? Otóż majestatyczny ptak jest orłem greckiego boga Zeusa, symbolizującym burzę, zwycięstwo, wiedzę i sprawiedliwość. Jak mówi Uchwała Nr XXXVIII/218/93, ustanawiająca herb miasta, orzeł jest także dzierżycielem niebiańskiej broni – prawdopodobnie właśnie ją wyobraża kula i wychodzące z niej pioruny, w dokumentacji nie istnieje jednak dokładne wytłumaczenie tego elementu herbu. Orzeł ma budzić skojarzenia ze Szkołą Orląt, czyli z prestiżową Wyższą Szkołą Oficerską Sił Powietrznych, istniejącą w Dęblinie od 1927 r.

Golub – Dobrzyń

Najstarszym elementem symboliki Golubia – Dobrzynia jest gołąb: pierwszy herb w historii miasta przedstawiał ptaka z rośliną w dziobie. W XIV wieku na tarczy pojawił się niemiecki rycerz zakonny z mieczem, stojący między pniami, na których siedziały gołębie. Następnie wymieniono rycerza na kobietę ze złotym ptakiem. Pod koniec XIX w. wrócono do rycerza, zaś w 2000 r. ponownie umieszczono w tarczy kobietę – świętą ze srebrnym mieczem.

Na uwagę zasługuje też herb powiatu Golub-Dobrzyń z charakterystycznym symbolem – Ogończykiem. Jest to symbol szlachecki nadany Dobrzyniowi przez generała kościuszkowskiego Ignacego Działyńskiego. Sam generał również się nim posługiwał. Symbol to rogacina, czyli ostrze strzały, którym identyfikowali się często właściciele i fundatorzy prywatnych miast i wsi; umieszczono je na połowie toczenicy, czyli zwiniętej i skręconej w okrąg chusty, trzymającej w miejscu chustę przeciwsłoneczną nakładaną na hełm rycerski.

Co znaczą herby polskich miast? #1


Pozornie proste herby niektórych polskich miast często kryją skomplikowaną symbolikę. Przyglądamy się ich genezie i ukrytym znaczeniom.


Augustów

Enigmatyczny herb Augustowa został nadany miastu w roku 1557 przez króla Zygmunta II Augusta. Litery A i S to monogram króla, wykaligrafowany na czerwonym – symbolizującym władzę – tle. P i R oznaczają „Poloniae Rex” – „król Polski”. „Korona” jest w rzeczywistości mitrą Wielkiego Księcia Litewskiego, która znalazła się na herbie z dwóch powodów. Po pierwsze: Zygmunt August był władcą Polski i Litwy; po drugie: miasto Augustów leżało przy granicy z Litwą.

Brodnica

Na pierwszy rzut oka dłoń z herbu Brodnicy wykonuje gest ostrzegawczy, lecz według oficjalnego wytłumaczenia jest ona uniesiona na powitanie – oznacza gościnność, życzliwość i praworządność. Herb, który funkcjonuje od XIV wieku, początkowo miał jednak inne znaczenie. Według legendy w Brodnicy pojawił się kiedyś Rusin zamierzający ukraść berło przebywającemu w mieście królowi Kazimierzowi Odnowicielowi. Złodzieja złapano i za karę odcięto mu prawą dłoń. To właśnie ona stała się symbolem miasta, zaś czerwone tło herbu symbolizowało krew.

Chełmno

Dość enigmatyczny herb Chełmna przedstawia dziewięć wzgórz, na których położone jest miasto. U ich podnóża przepływa Wisła, zaś znajdujący się pośrodku krzyż maltański symbolizuje chrześcijaństwo. Miasto ma własny herb od XIII wieku, lecz pierwotnie wyglądał on zdecydowanie mniej interesująco: przedstawiał rycerza z chorągwią.

Goleniów

Wedle legendy miasto Goleniów założył książę Barnim I Dobry, zobaczywszy w wodzie tutejszej rzeki (albo jeziora) odbicie księżyca i dwóch gwiazd. Obraz uwieczniono na herbie. W rzeczywistości jednak pierwszy herb Goleniowa przedstawiał łódź, z której wyrastało potężne drzewo; dwa półksiężyce zaczęły reprezentować miasto dopiero w XVII wieku. Wygląd tarczy prawdopodobnie został zainspirowany średniowiecznymi goleniowskimi monetami, na których znajdowały się właśnie dwa półksiężyce i gwiazdy. Nie wiadomo jednak, dlaczego przejęto ten symbol. Jedno jest pewne: był łatwiejszy do narysowania niż rozłożysty dąb.

Łask

Czy to kolumna? Kotwica? Nie – herb Łasku przedstawia wieżę bez blanek (pierwotnie maszt bez żagla), znajdującą się pośrodku statku ozdobionego lwimi głowami. O jego kształcie zdecydował król Aleksander Jagiellończyk w 1504 r. Łask reprezentuje jedna z odmian Korabia – herbu przedstawiającego statek, na którym przodkowie rycerskiego rodu Korabitów mieli przybyć do Polski. Wśród nich rzekomo znajdowali się również Lacy, od nazwiska których wywodzi się nazwa miasta.

Skarżysko-Kamienna

Herb Skarżyska-Kamiennej to projekt stosunkowo nowy: powstał w roku 1968. Pierwotny krój – opracowany około roku 1928, czyli po rozszerzeniu nazwy miasta o jej pierwszy człon – zaginął podczas II wojny światowej; przedstawiał on snop zboża pomiędzy dwoma młotami. Nowy herb wyłoniono w ramach konkursu plastycznego. Zwyciężyła propozycja symbolicznie przedstawiająca trzy główne grupy zawodowe Skarżyska-Kamiennej: kolejarzy (skrzydełko, które nosili oni na mundurach), przedstawicieli przemysłu metalowego (koło zębate) i odlewników (łyżka odlewnicza).

Sosnowiec

Ten wyjątkowo nietypowy herb powstał w roku 1904, czyli dwa lata po nadaniu Sosnowcowi praw miejskich. Niebieski „krawat” to połączenie dwóch rzek: Białej Przemszy i Czarnej Przemszy. Czerwona linia symbolizuje granicę – bowiem na terenie dzisiejszego Sosnowica niegdyś graniczyły ze sobą Rosja, Austria i Prusy. Żółto-czarne pasy to natomiast pokłady węgla kamiennego: symbol niegdyś kwitnącego w mieście przemysłu węglowego. Murowana korona przedstawia zaś przemysł hutniczy, a ręka z młotem – robotnicze tradycje miasta.